“ОЛОН УЛСЫН ХУВИЙН ЭРХ ЗҮЙ” ХИЧЭЭЛИЙН ХӨТӨЛБӨРИЙН

БҮТЭЦ

I ХЭСЭГ. “Олон улсын хувийн эрх зүй” хичээлийн тодорхойлолт

I.1 “Олон улсын хувийн эрх зүй” хичээлийн танилцуулга

I.2 “Олон улсын хувийн эрх зүй” хичээлийн судлах хэрэгцээ, шаардлага

I.3 “Олон улсын хувийн эрх зүй” хичээлийн зорилго

I.4 “Олон улсын хувийн эрх зүй” хичээлийн зорилт

II ХЭСЭГ. “Олон улсын хувийн эрх зүй” хичээлийн агуулга

II.1 ОУХЭЗ-н ойлголт, тогтолцоо

II.2 ОУХЭЗ-н эх сурвалж

II.3 Зөрчилдөөний хэм хэмжээ, түүний бүтэц , төрөл

II.4 Зөрчилдөөний хэм хэмжээний холбоос ба шилжүүлэг хийх, шилжүүлэг буцах   RENVOI

II.5 Зөрчилдөөний хэм хэмжээ болон гадаад улсын хуулийг хэрэглэх

II.6 ОУХЭЗ-н харилцаанд оролцогдчдын эрх зүйн байдал

II.7 Олон улсын эд хөрөнгийн эрх зүйн зохицуулалт

II.8 Олон улсын гэрээний үүрэгчлэлийн эрх зүйн зохицуулалт

II.9 Гэрээний бус үүрэгчлэлийн эрх зүйн зохицуулалт

II.10 Олон улсын гэр бүлийн эрх зүйн зохицуулалт

II.11 Олон улсын өв залгамжлалын эрх зүйн зохицуулалт

II.12 Олон улсын эрх зүйн процесс

I ХЭСЭГ. Олон улсын хувийн эрх зүй хичээлийн тодорхойлолт

I.1 “Олон улсын хувийн эрх зүй” хичээлийн танилцуулга

Хичээлийн нэр:                 “Олон улсын хувийн эрх зүй”

Индекс:                                 

Нийт цаг:                               40 /Лекц 24, сем 16/

Кредит:                                  2.0

Залгамж холбоо:  “Олон улсын хувийн эрх зүй”  хичээлийг судлахын өмнө ерөнхий эрдмийн хичээл Эрх зүйн онол , Иргэний эрх зүй, Гэр бүлийн эрх зүй,  Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх эрх зүй, Олон улсын нийтийн эрх зэрэг хичээлийг заавал судалсан байна.

I . 2 “Олон улсын хувийн эрх зүй” хичээлийг судлах хэрэгцээ, шаардлага:

Орчин үед дэлхийн нийтийн даяаршил эдийн засаг, нийгэм, соёлын бүх хүрээг хамаарах боллоо. Монгол улсын гадаад харилцаа улам өргөжиж байна. Монгол иргэд суралцах, хөдөлмөрлөх, аялах, гэр бүл болох, шилжин суурьших зорилгоор гадаад улсад, нөгөө талаас гадаад иргэд Монгол улсад мөн зорилгоор ирэх, зорчих, амьдран суух явдал сүүлийн жилүүдэд ердийн зүйл болж, хүн амын энэхүү хөдөлгөөн цаашид тасралтгүй нэмэгдэх хандлагатай байна.

Иймд нөхцөлд олон улсын шинжтэй, үндэстэн дамнасан иргэний эрх зүйн харилцаа, тухайлбал олон улсын гэрээ хийх, гадаадын иргэнтэй гэр бүл болох, гадаад байгаа өвийг өвлөх явдал улам нэмэгдэнэ. Олон улсын шинжтэй ийм төрлийн эрх зүйн харилцаанд зохих хууль зүйн дүгнэлт өгөх, холбогдох хууль, олон улсын гэрээг сонгон хэрэглэх, гадаадын шүүх, арбитр нэхэмжлэл гаргах, үйлчлүүлэгчдэд зөвлөгөө өгөх шаардлага өнөөгийн хуульчдын өмнө өдөр тутам тулгарах болжээ.

I . 3 Олон улсын хувийн эрх зүй хичээлийн зорилго:

Оюутанд олон улсын шинжтэй иргэн, худалдааны эрх зүйн хэрэг маргаанд хууль зүйн дүгнэлт өгөхөд шаардлагатай онолын мэдлэг олгох, эрх зүйн холбогдох эх сурвалжийг сонгож хэрэглэх болон олон улсын шинжтэй хэрэг маргааныг шүүх , арбитраар хянан шийдвэрлэх ажиллагаанд хуульчийн хувьд оролцох чадвар эзэмшүүлэхэд чиглэнэ. Энэ хичээлийн явцад олон улсын хэмжээнд хүлээн зөвшөөрөгдсөн нийтлэг зарчим, үзэл баримтлалын үүднээс хууль зүйн аливаа асуудалд  хандах арга барил, эрмэлзлийг оюутанд төлөвшүүлэх.

I . 4 Олон улсын хувийн эрх зүй хичээлийн зорилт:

Ш  Олон улсын шинжтэй иргэн, худалдааны эрх зүйн харилцааг зохицуулах арга , хэрэглэгдэх хуулийг сонгох арга журам, үндсэн зарчим, энэ талаарх үзэл баримтлалууд буюу зөрчилдөөний эрх зүйн онолын  суурь мэдлэг олгох

Ш  Монгол Улсын Иргэний хууль, Гэр бүлийн хууль зэрэг  ОУХЭЗ-н үндсэний эх сурвалж болон олн улсын хувийн эрх зүйн  холбогдолтой Монгол Улсын нэгдэн орсон олон улсын гэрээ, нийтээр хүлээн зөвшөөрсөн заншлын хэм хэмжээний талаар зохих  мэдлэгтэй болгох, тэдгээрийг зөв тайлбарлан хэрэглэж сургах

Ш  Олон улсын иргэний хэргийн шүүх, арбитрын харъяалал болон шүүх, арбитраар хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны талаар суурь мэдлэг олгох

Ш  Олон улсын шинжтэй иргэний ба худалдааны хэрэг маргаанд хууль зүйн дүгнэлт өгөх, хэргийн харъяаллыг зөв тогтоох, холбогдох бичиг баримт боловсруулах чадвар эзэмшүүлэх

II ХЭСЭГ. “Олон улсын хувийн эрх зүй” хичээлий агуулга

Сэдэв: 1. ОУХЭЗ-н ойлголт, тогтолцоо

Сэдвийн зорилго: ОУХЭЗ-г судлах шаардлага, ач холбогдлыг оюутнаар тодорхойлуулах, олон улсын шинжтэй иргэний эрх зүйн харилцааг зохицуулах арга, түүний талаархи үзэл баримтлал, нийтлэр зарчмын тухай суурь мэдлэг олгох, эрх зүйн зарим асуудалд олон улсын өнцгөөс хандах шаардлагыг ухамсарлуулахад чиглэнэ.

Сэдвийн агуулга:  Монгол улсын гадаад харилцаа ба ОУХЭЗ-н ач холбогдол, олон улсын хамаарал шинж бүхий иргэний эрх зүйн хэрэг маргаан. Олон улсын хамаарал буюу гадаадын элемент. Хуулийн зөрчилдөөн . хэрэглэх эрх зүйг сонгож тодорхойлох шаардлага. Нягт холбооны зарчим болон олон улсын шийдвэрийн зохицолдооны зарчим нь ОУХЭЗ-н үндсэн зарчим болох нь.

ОУХЭЗ-н анхы үзэл баримтлдал ба статусын сургаал. ОУХЭЗ-н хөгжлийн шинэ үе буюу статусын сургаалийг өөрчилсөн нь. ОУХЭЗ-н хөгжлийн орчин үеийн хандлага.  Монгол улсад ОУХЭЗ үүсэн хөгжиж байгаа нь .

ОУХЭЗ-н тогтолцоо . дотоодын эрх зүйн тогтолцоонд ОУХЭЗ-н эзлэх байрь суурь, ОУХЭЗ нь үндсэний эрх зүйн бүрэлдэхүүн хэсэг болох нь.

Нэр  томьёо:

Ш  Олон улсын шинж

Ш  Гадаадын элемент

Ш  Хуулийн зөрчилдөөн

Ш  Хэрэглэгдэх хуулийг сонгох

Ш  Нягт холбооны зарчим

Ш  Зохицолдооны зарчим

Ш  Статусын сургаал

Ш  Сонгодог сургаал

Ш  ОУХЭЗ-н тогтолцоо

Сэдэв 2. ОУХЭЗ-н эх сурвалж

Сэдвийн зорилго: ОУХЭЗ-н эх сурвалжийн төрөл, ангилал , хэрэглэгдэх дарааллын тухай мэдлэг олгох , ОУХЭЗ-н шаардлагатай эх сурвалжаа тодорхойлон олох чадвар эзэмшүүлэхэд чиглэнэ.

Сэдвийн агуулга:  ОУХЭЗ-н эх сурвалжийн ойлголт, төрөл. Олон удсын гэрээ, үндэсний хууль тогтооомж , заншлын хэм хэмжээ, шүүх арбитрын практик.

Зөрчилдөөний нэгдмэл хэм хэмжээний талаарх олон улсын гэрээ: ОУХЭЗ-н талаархи Гаагийн бага хурал Олон улсын бусад хамтын ажиллагаа.

Монгол улсын ОУХЭЗ-д хамаарах материалаг хэм хэмжээ: Монгол улсын үндсэн хууль, харъяатын тухай хууль болон  Монгол иргэд гадаадад зорчих, цагаачлах тухай хууль, гадаадын хөрөнгө оруултын тухай хууль: Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хууль

Монгол улсын зөрчилдөөний хэм хэмжээ: иргэний хуулийн VI хэсэг , гэр бүлийн тухай хууль

Заншлын хэм хэмжээ болон шүүх, арбитрын практик . 2002 оны Иргэний хуулийн 4.2., 198.6., 540.1 заалт . арбитрын тухай хуулийн 34.4 заалт

Нэр  томьёо:

Нэгдмэл материаллаг хэм хэмжээ агуулсан олон улсын  гэрээ

Зөрчилдөөний нэглмэл хэм хэмжээ агуулсан олон улсын гэрээ

Материаллаг хэм хэмжээ агуулсан үндэсний хууль

Зөрчилдөөний хэм хэмжээ агуулсан үндэсний хууль

Олон улсын нийтээр хүлээн зөвшөөрсөн заншлын хэм хэмжээ

Олон улсын шүүх, арбитрын практик

Сэдэв 3. Зөрчилдөөний хэм хэмжээ, түүний бүтэц төрөл

Сэдвийн зорилго: Зөрчилдөөний хэм хэмжээний тухай онолын мэдлэг олгох, энэхүү хэм хэмжээг зөв тайлбарлан хэрэглэхэд шаардлагатай зарим үндсэн ухагдахуун, нэр томъёог ойлгуулахад чиглэнэ. Түүнчлэн үндэсний зөрчилдөөний хэм хэмжээ агуулсан эрх зүйн эх сурвалжийг судалж, тэдгээрийг хэрэглэх чадвар эзэмшүүлнэ.

Сэдвийн агуулга:  Зөрчилдөөний хэм хэмжээ ба материаллаг хэм хэмжээ  ЗХХ-ний бүтэц: холболтын зүйл ба холболт. Иргэний эрх зүйн харилцааны төрлийг заасан хэсэг. Хэрэглэгдэх  эрх зүйг сонгох арга журмыг агуулсан буюу шилжүүлэг хийсэн хэсэг.

          Холболтын зүйлийг тодорхойлох . lex-fori  дагуу тодорхойлох. Lex causae  дагуу тодорхойлох. Эрх зүйн харьцуултын  арга. чиг үүргийн дагуу тодорхойлох . Монгол Улсын иргэний хуулийн 540.3

1.Lex-fori дагуу тодорхойлох

Үндсэн зарчим

Олон улс оронд ( Герман, ОХУ гэх мэт )  Lex-fori  дагуу буюу шүүхийн улсын хуульд үндэслэн холболтын зүйлийг тодорхойлно (зүйлчлэл хийнэ). Энэ аргын үндэслэл нь аливаа хэм хэмжээний хэрэглэгдэх хүрээг түүний харьяалагдах эрх зүйн тогтолцооны дагуу тодорхойлох ёстй гэж үздэгт оршино. Өөрөөр хэлбэл Lex-fori –ийн материаллаг эрх зүйд байгаа ойлголт, нэр томъёог ашиглан зөрчилдөөний хэм хэмжээний нөхцөлд хэрэглсэн ойлголтын утга, хамрах хүрээг тодорхойлно.

 Lex causae дагуу тодорхойлох ( шалтгаан хамаарлын хууль )

Lex causae дагуу буюу тухайн хэрэг тохиолдолд хэрэглэгдэх эрх зүйн дагуу тодорхойлох арга нь их зөрчилдөөнтэй. Юуны урьд үндэсний зөрчилдөөний хэм хэмжээний үндсэн дээр хэрэглэгдвэл зохистой эрх зүйг тогтоох хэрэгтэй. Үүний тулд энэ зөрчилдөөний хэм хэмжээний нөхцөл буюу холболтын зүйлийг тодорхойлох хэрэгтэй. Гэтэл Lex causae нь энэ үед тодорхой бус байна. Өөрөөр хэлбэл ЗХХ нь хэрэглэгдэх эрх зүйг эхлээд заах ёстой боловч харин энэхүү хэрэглэгдэх учиртай эрх зүй нь ЗХХ-нийхээ зүйлийг эхлээд тодорхойлно гэсэн зөрчилтэй санааг энэ арга агуулна.

          ЗХХ-ний төрөл: биеэ даасан ба бие даагаагүй хэм хэмжээ: нэг талын ба олон талын хэм хэмжээ: императив, диспозитив  шинжтэй хэм хэмжээ: ерөнхий ба туслах зөрчилдөөний хэм хэмжээ.

Зөрчилдөөний хэм хэмжээний систем:

Зөрчилдөөний хэм хэмжээ нь хууль зүйн техник ажиллагааны талаасаа олон улсын иргэний эрх зүйн хамгийн ээдрээтэй хэм хэмжээ учраас түүний агуулгыг тогтоох тодорхойлох журам бий болгосон. Энэ журам нь зөрчилдөөний хэм хэмжээг практикт хэрэглэх асуудлыг шийдвэрлэнэ. Энэ журам ёсоор зөрчилдөөний хэм хэмжээ нь:

Эхний хэсэг нь зөрчилдөөний хэм хэмжээ хэрэглэгдэх эрх зүйн харилцааг заадаг бол зөрчилдөөний хэм хэмжээний холбоос нь тухайн эрх зүйн харилцаанд хэрэглэгдэх хуулийг заана.

Зөрчилдөөний холбоосууд нь зөрчилдөөний хэм хэмжээний системийг бүрдүүлэх бөгөөд зарим улс орнуудын хууль практикт түгээмэл хэрэглэгддэг зөрчилдөөний холбоосуудаас авч үзье.

Lex societatis Хуулийн этгээдийн харьяалсан улсын хууль   гэдэг холбоос нь хуулийн этгээдийн эрх зүйн байдлыг тодорхойлоход хэрэглэнэ.

Улс бүрт хоршоо, нөхөрлөл, сан, компаний эрх зүйн харилцаанд оролцох, хуулийн этгээд болох боломж, эрх зүйн чадвар чадамжийг янз бүрээр тодорхойлсон байна. Иймд тухайн хуулийн этгээдийн хувьд аль улсын хуулийг хэрэглэх асуудлыг шийдвэрлэх шаардлагатай байдаг. Олон улсын практикт үүнийг зохицуулахдаа тухайн хуулийн этгээдийн харьяалсан улсын хуулийг хэрэглэдэг. Энэ тухай монгол улсын иргэний хуулинд “Гадаад улсын хуулийн этгээдийн эрхийн чадварыг харьяалсан улсын хуулиар тодорхойлсоныг тус улсад хүлээн зөвшөөрнө” гэж заасан.

Lex voluntatis Талуудын сонгосон хууль нь талууд өөрсдийн хүсэл зоригийн үндсэн дээр хэрэглэх хуулиа сонгох боломжийг олгодог. Үүнийг зарим эрдэмтэд зөрчилдөөний хэм хэмжээний холбоос  гэхээсээ талуудын тэгш эрхийн зарчим гэж үздэг.

Lex rei sitae Эд хөрөнгө байгаа газрын хууль нь нэлээд эрт гарч ирсэн холбоос бөгөөд үүнийг хэрэглэх болсон шалтгаан нь  зарим үед тухайн эд зүйл өмчлөх эрхийн обьект болж чадах, эсэх ямар эд хөрөнгө хөдлөх хөрөнгө болох, өмчлөх эрх дуусгавар болох шилжих журмыг тодорхойлох зэрэг асуудлууд юм.

 loci contractus Гэрээг байгуулсан улсын хууль холбоос нь гадаад эдийн засгийн гэрээ, хэлцэлд нилээд өргөн хэрэглэгддэг.

Lex delicti commissi Гэм хор учирсан газрын хууль энэ нь гэм хор учирсанаас үүссэн нөхцөл байдлыг уг гэм хор учирсан үйл ажиллагаа болсон газрын хуулиар зохицуулдаг хэм хэмжээ юм. Монгол улсын иргэний хуульд “ гэм хор учирсаны улмаас үүсэх үүргийн талуудын эрх үүргийг нутаг дэвсгэр дээр нь гэм хор учруулсан үйл баримт буюу гэм хор арилгуулах тухай шаардлага гаргах үндэслэл болсон нөхцөл байдал бий болсон улсын хуулиар тодорхойлно” гэж заасан.

Lex loci solutionis Гэрээг биелэх газрын хууль  холбоосыг анх Турк, Германд хэрэглэж байв. 1982 оны Туркийн Олон улсын иргэний эрх зүйн тухай хуулинд: хэрэв талууд сонгосон хууль хэрэглэхгүй бол үүргээ биелүүлэх газрын, хэрэв олон газар биелүүлэхээр бол гол үүрэг биелэгдэх газрын хуулиар шийдвэрлэнэ” гэсэн байдаг.

Lex venditoris  Энэ холбоосыг XX зууны сүүлийн хагасаас хэрэглэж эхэлсэн байна. 1955 оны Олон улсын бараа худалдаанд хэрэглэгдэх эрхийн тухай Гаагийн Конвенцид тусгагдсан. Худалдагчийн хууль гэдэг нь худалдах – худалдан авах гэрээг байгуулах үед худалдагчийн үйлдвэр, аж ахуйн газар байгаа улсын хуулийг ойлгоно.

Lex fori  Буюу шүүхийн хууль гэдэг нь маргааныг шийдвэрлүүлэхээр аль улсын шүүхэд асуудлыг тавьсан байна, тэр улсын хуулиар шийдвэрлэдэг холбоос юм. Энэ холбоос АНУ Англид өргөн хэрэглэдэг. Монгол улсын иргэний хуульд “ өмчлөх эрхээ хамгаалах тухай эд хөрөнгийн шаардлага гаргасан өмчлөгчийн эрхийг түүний сонгосноор уг эд хөрөнгө байгаа буюу түүнийг бүртгэсэн улсын, эсхүл шүүхэд нь нэхэмжлэл гаргасан улсын аль нэгнийх нь хуулиар тодорхойлно” гэж уг хэм хэмжээг тусгасан байна.

Lex Flagi Далбааны хууль Хөлөг онгоц, нисэх онгоц, галт тэрэгнийосол болоход буюу гэм хор учрах үед аль улсын хөлөг онгоц, галт тэрэг байсан тэр улсын хуулийг хэрэглэх зөрчилдөөний хэм хэмжээ юм.

Lex Loci ceberations   Гэрлэлт бүртгэсэн улсын хууль Гэр бүлийн эрх зүйд энэхүү холбоосыг хэрэглэдэг. Манай улсын гэр бүлийн шинэ хуулинд энэ зарчмыг тусгаагүй бусад орнуудад өргөн хэрэглэдэг, Тухайлбал: Унгар улсад.

Lex patriae эх орны хууль   Гадаадын элемент оролцсон эрх зүйн харилцаанд нэн тэргүүн ээлжинд өөрийн орны хуулийг хэрэглэнэ.

Зөрчилдөөний хэм хэмжээнүүд нь зөвхөн дотоодын хууль тогтоомжид төдийгүй монгол улсын олон улсын гэрээ, эрүү, иргэн, гэр бүлийн хэргийн эрх зүйн харилцан туслалцаа үзүүлэх тухай гэрээнүүдэд, Консулын конвенциудад агуулагдаж байдаг.

Нэр  томьёо:

Сэдэв 4. Зөрчилдөөний хэм хэмжээний холбоос ба шилжүүлэг хийх, шилжүүлэг буцах

Сэдвийн зорилго:  зөрчилдөөний хэм хэмжээний тухай онолын мэдлэг олгох, энэхүү хэм хэмжээг зөв тайлбарлан хэрэглэхэд шаардлагатай зарим үндсэн ухагдахуун , нэр томъёог ойлгуулахад чиглэнэ. Түүнчлэн үндэсний зөрчилдөөний хэм хэмжээ агуулсан эрх зүйн эх сурвалжийг судлаж, тэдгээрийг хэрэглэх чадвар эзэмшүүлнэ.

            Сэдвийн агуулга: Холболтын дүрмүүд ба холбоос. Холболтын тодотгол хэсэг . холбоосын төрөл, хувийн хууль. Харъяалсан улс эсвэл оршин суугаа газар, оршин байгаа газрын эрх. үйл ажиллагааны эрх. Хэлцэл. Хуулийн дагуу үүсэх үүрэг буюу гэм хор учруулах, үндэслэлгүй баяжих ex loci delicti commissi  хуулийн этгээдийн эрх  lex  societatis. төлөөлөлт бүрэн эрх. Процессийн эрх lex – fori. иргэний эрх зүйн харилцаанд оролцогч талуудын эрх чөлөөт байдал lex voluntatis . эрх зүйг сонгох холбоосыг хэрэглэх нь. Нягт холбооны зарчим.

Холбоосын комбинаци хослол зэрэгцээ холболт. Олон холбоос зэрэг хэрэглэх, хоёрдогч холбоосыг ашиглах , хуваарьлах холболт. Альтернатив холболт: хууль хэрэглэгч шүүх сонгож болох холболт, факультатив холболт, сөргөлцсөн холболт. Бусад: нийтлэг зүйлийг холболт, шалтгаант холболт, зөрчилдөөний хэм хэмжээний холболтын шатлал.

         Нөхцөлт ба шууд шилжүүлэг. Renvoi–н тухай ойлголт. Renvoi үүсэх  шалтгаан. Монгол улсын иргэний хуулийн 540.2.

Улмаар нэг улсын ЗХХ нөгөө улсын эрх зүй рүү шилжүүлэг хийж байвал энэхүү шилжүүлгийн хамрах хүрээ нь хоёр янз байх боломжтой.

-          Нэгд:  Гадаад улсын зөвхөн материаллаг хэм хэмжээ руу шилжүүлэг хийх ( шууд )

-          Хоёрт:  Гадаад улсын материаллаг хэм хэмжээнээс гадна зөрчилдөөний хэм хэмжээ рүү хамтад нь шилжүүлэг хийх ( нөхцөлт )

Нөхцөлт шилжүүлэгийн үед буцааж болон цааш нь шилжүүлэг хийх ( renvoi ) асуудал яригддаг. Үүнийг задалж тодруулбал:

-          Буцах шилжүүлэг ( renvoi au premier degre ). Энэ нь тухайлбал монгол улсын ОУХЭЗ-н үндсэн дээр гадаад улсын эрх зүй хэрэглэгдэх болж  гэтэл энэхүү гадаад улсын олон улсын хувийн эрх зүй нь монгол улсын хуулийг хэрэглэхээр заасан үед бий болно.

-          Цааших шилжүүлэг ( renvoi au second degre ). Энэ нь тухайлбал монгол улсын ОУХЭЗ-гээр гадаад улсын эрх зүйг хэрэглэхээр болж, харин энэхүү гадаад улсын ОУХЭЗ нь гуравдагч улсын хуулийг хэрэглэхээр тодорхойлсон үед үүснэ.

      Нэг улсын ОУХЭЗ нь шилжүүлэг хийхдээ нөгөө улсынхаа ОУХЭЗ-г харгалзан үзэх үү гэдгээс renvoi-н асуудал үүсэх асуудал хамаарна. Зөрчилдөөний хэм хэмжээ нь гадаад улсын зөвхөн материаллаг хэм хэмжээ рүү шилжүүлэг хийнэ гэж ойлговол renvoi –н асуудал яригдахгүй.  Харин дотоодын Зөрчилдөөний хэм хэмжээний шилжүүлэг гадаад улсын зөрчилдөөний хэм хэмжээнд нэгэн адил хамаарна гэж үзвэл шилжүүлэг буцах эсвэл цааш үргэлжлэх боломж бий болно.

1.      Нөхцөлт шилжүүлэг:

       Нөхцөлт шилжүүлэг нь хамрах хүрээний хувьд аль нэг улсын зөвхөн материаллаг хэм хэмжээ төдийгү зөрчилдөөний хэм хэмжээг хүртэл бүгдийг хамаарах тул түүнийг зарим үед бүхэл шилжүүлэг гэж нэрлэдэг.

Дотоодын ОУХЭЗ-н үндсэн дээр гадаадын эрх зүй рүү шилжүүлэг хийх үед гадаад улсын ОУХЭЗ-г харгалзан үзэх 3-н тохиолдол байна.

1.      Гадаадын ОУХЭЗ нь шилжүүлэг хийсэн улсын ОУХЭЗ-тэй ижил үр дүнд хүрэх буюу шилжүүлэгийг хүлээн авах.

2.      Гадаадын ОУХЭЗ нь анхны шилжүүлэг хийсэн улс руу буцаагаад шилжүүлэг хийх.

3.      ГадаадынОУХЭЗ нь гуравдагч улс руу шилжүүлэг хийх.

1.      RENVOI үүсэх шалтгаан

Renvoi үүсэх гол орнууд нэг ижил төрлийн харилцаанд зориулагдсан Зөрчилдөөний хэм хэмжээнд өөр өөр холбоос хэрэглэсэн байдаг явдал юм. Гэр бүл болон өв залгамжлалын харилцаанд нэг хэсэг улс амьдран суугаа газрын, нөгөө хэсэг нь иргэний харьяалалын холбоосыг хэрэглэдэг. Мөн өөр өөр этгээдэд хамааруулсан холбоосыг ашигладаг.

Нэр  томьёо:

Ш  Нэгдмэл материаллаг хэм хэмжээ агуулсан олон улсын гэрээ

Ш  Холболтын дүрэм

Ш  Холбоос

Ш  Холбоосын төрөл

Ш  Талуудын чөлөөт байдал

Ш  Холбоосын хослол

Ш  Зэрэгцээ холболт

Ш  Альтернатив холбот

Ш  Шалтгаант холболт

Ш  Шилжүүлэг буюу ишлэл хийх

Ш  Нөхцөлд шилжүүлэг

Ш  Шууд шилжүүлэг

Ш  Шилжүүлэг буцах

Сэдэв 5. Зөрчилдөөний хэм хэмжээ болон гадаад улсын хуулийг хэрэглэх

Сэдвийн зорилго: Зөрчилдөөний хэм хэмжээг хэрэглэх аргачлал, ийнхүү хэрэглэх явцад гарах түвэгтэй асуудлыг тайлбарлан ойлгуулах, гадаад улсын хууль хэрэглэх олон улсын шинжтэй иргэний ба худалдааны эрх зүйн харилцаанд хэрэглэгдэх хуулийг зөв сонгон тодорхойлох чадвар эзэмшүүлэхэд чиглэнэ. Түүнчлэн үндэсний зөрчилдөөний хэм хэмжээний дагуу гадаад улсын хуулийг хэрэглэх шаардлагатай тохиолдолд харьцуулсан эрх зүй нийтлэх хүлээн зөвшөөрөгдсөн үзэл баримтлал, зарчмын үүднээс оновчтой шийдэл хайх хандлага төлөвшүүлнэ.

Сэдвийн агуулга: Зөрчилдөөний хэм хэмжээг хэрэглэх асуудал. Олон улсын шүүх эрх мэдэл ба үндэсний шүүхийн хэрэг харьяалан шийдвэрлэх эрх мэдлийг тогтоох шардлага. Хэрэглэгдэх эх сурвалжаа зөв олж тодорхойлох . үндэсний хуулиар тогтоосон ЗХХ-г хэрэглэх ажилгааны 5 үе шат. хэрэг тохиолдол, холболтын зүйл, холбоос, үр дагавар буюу шилжүүлэг, гадаад улсын хуулийг хэрэглэх.

Гадаад улсын хуулийг хэрэглэх онцлог. Гадаад улсын хуулийг олж мэдэх, агуулгыг зөв тогтоох. Гадаад улсын хуулийн хууль ёсны болгохыг шалгах. Гадаад улсын хуулийг тайлбарлах болон шүүхийн практик. Гадаад улсын хуулийн агуулгыг олж тогтоох чадахгүй тохиолдол . ordre rublic нийгмийн дэг журмын хохирол. ordre rublic зөрчигдөх, ordre rublic-заалтыг хэрэглэх тохиолдол, эрх зүйн үндсэн гол зарчмууд, илэрхий ил нийцэх, дотоодын хамаарал. ordre rublic зөрчигдсөний эрх зүйн үр дагавар: гадаадын хуулийг үл хэрэглэх, орлох хуулийг сонгон хэрэглэх . ordre rublic-заалтын төрөл хэлбэр: тусгайлсан заалтууд, олон улсын гэрээний ordre rublic-заалтууд процессийн хуулинд орсон “ordre rublic” заалт гадаад улсын ordre rublic –заалт.

“Statut“ ба “lex“. статус солигдох тохиолдол . статут солигдсоны үр дагавар. Олон статут хэрэглэгдэх. Нэгдмэл статут ба саланги статут . өмнөх асуулт. Түүвэр асуулт. Гадаадын хэд хэдэн улсын эрх зүйн хэм хэмжээг зэрэг хэрэглэх тохиолдлын үр зохицолдоог арилгах. Тохируулга хийх. Шилжүүлэн суулгах . шилжүүлэн суулгах, нөхөн суулгах. 

Нэр  томьёо:

Ш  Зөрчилдөөний хэм хэмжээг хэрэглэх аргачлал

Ш  Олон улсын шүүх эрх мэдэл

Ш  Үндэсний шүүхий хэрэг харъяалан шийдвэрлэх эрх мэдэл 

Ш  Гадаад улсын хуулийн хүчин чадал

Ш  Гадаад улсын хуулийг олж мэдэх, агуулгыг тогтоох

Ш  Гадаад улсын хуулийн агуулыг тогтоож чадахгүй тохиолдол

Ш  Оrdre rublic буюу нийтийн дэг журмын сонирхол

Ш  Статус солигдох

Ш  Олон статут хэрэглэгдэх

Ш  Нэгдмэл ба саланги статут

Сэдэв 6. ОУХЭЗ-н харилцаанд оролцогчдын эрх зүйн байдал

Сэдвийн зорилго: ОУХЭЗ-н харилцаанд оролцогч гадааднын иргэн, хуулийн этгээд болон төрийн иргэний эрх зүйн  чадвар, яадамжийг тодорхойлох, хүлээн тухай  эрх зүйн үзэл баримтлал, хуулийг сонгон тодорхойлох тусгай арга журмын талаар мэдлэг олгох, холбогдох үндэсний хууль тогтоомж, олон улсын гэрээ, баримт бичгийг судалж тэдгээрийг хэрэглэх чадвар эзэмшүүлэхэд чиглэнэ.

Сэдвийн агуулга: ОУХЭЗ-н харилцаанд оролцогчид субъект-ын талаар нийтлэг ойлголт. Гадаадын иргэндийн эрх зүйн чадвар, чадамжийг хүлээн зөвшөөрөх. Гадаадын хуулийн этгээдийн эрх зүйн чадварыг хүлээн зөвшөөрөх. Худалдааны бүртгэл ба олон улсын худалдааны оролцогчдыг бүртгэх. Олон улсын худалдааны гүйлгээнд оролцогчдын үндсэн төрөл. Үндэстэн дамнасан корпараци, түүний эрх зүйн зохицуулалтын онцлог. Төр, түүний төлөөний байгууллага олон улсын эрх зүйн харилцаанд оролцох . төрийн иммунитет буюу дархан эрх. Бусад улсын шүүхэд үл харьяалагдах дархан эрх. шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэх болон шүүхийн шийдвэрийн биелэлтийг урьдчилан хангахаас чөлөөтэй байх дархан эрх. Төрийн өмчийн дархан эрх. Туйлын ба харьцангуй эрх. Дархан эрх эдлэхгүй байх тохиолдол.

Нэр  томьёо:

Ш  Гадаадын иргэдийн иргэний эрх зүйн чадвар , чадамжийг тодорхойлох хууль

Ш  Гадаадын хуулийн этгээдийн эрх зүйн чадварыг тодорхойлох хууль

Ш  Гадаадын хуулийн этгээдийг хүлээн зөвшөөрөх

Ш  Үндэстэн дамнасан корпораци

Ш  Төрийн иммунитет буюу дархан эрх

Ш  Туйлыбн ба харьцангуй дархан эрх

Сэдэв 7. Олон улсын эд хөрөнгийн эрх зүйн зохицуулалт

 Сэдвийн зорилго: Олон улсын эд хөрөнгийн эрх зүйн зарчим, үзэл баримтлал болон хэрэглэгдэх хуулийг сонгон тодорхойлох тусгай арга журмын талаар мэдлэг олгох, холбогдох үндэсний хууль тогтоомж, олон улсын гэрээ, баримт бичгийг судлаж тэдгээрийг хэрэглэх, олон улсын шинжтэй эд хөрөнгийн хэрэг маргаанд хууль зүйн дүгнэлт өгөх чадвар эзэмшүүлэхэд чиглэнэ.

Сэдвийн агуулга: Олон улсын харилцаанд дахь эд хөрөнгийн эрх зүйн асуудал эд хөрөнгийн эрх зүйн зөрчилдөөн. Зөрчилдөөний эрх зүйн арга журам: хэрэглэгдэх боломжтой холбоос, түүний хүрээ, гадаад улсуудын харьцуулалт. Монгол Улсын хууль тогтоомжид эд хөрөнгийн  эрх зүйн талаархи Монгол улс болон монгол улсын иргэд хуулийн этгээдийн эзэмших, өмчлөх эрх.

        Гадаадын хөрөнгө оруулалт. Гадаадын хөрөнгө оруулалт, түүний эрх зүйн зохицуулалтын үндэс, гадаадын хөрөнгө оруулалт ба өмчийн эрх зүйн хамгаалалт. Гадаадын хөрөнгө оруулах хэлбэр. чиглэл. Хамтарсан үйлдвэр ба гадаадын хөрөнгө оруулалттай аж ахуйн нэгж. Гадаадын хөрөнгө оруултын талаархи захиргааны эрх зүйн тусгайлсан зохицуулалт: зөвшөөрөд авах, татварыйн дэглэм, тогтвортой байдлын гэрээ . гадаадын хөрөнгө оруултыг харилцан хамгаалах, хөхүлэн дэмжих тухай 2 талт олон улсын гэрээүүд. ГОХ-той холбогдолтой мөаргааныг хянан шийдвэрлэх нь. 1965 оны вашингтоны конвенц.

         Оюуны өмчийн олон улсын эрх зүйн хамгаалалт. Барааны тэмдэгийн олон улсын бүртгэлийн мадридын хэлэцээр
891 Утга зохиол, урлагийн бүтээлийг хамгаалах тухай Бернийн конвенц
886 он аж үйлдвэрийн өмчийг хамгаалах тухай Парисын конвенц 
883  оюуны өмчийн эрхийн худалдааны асуудлаархи ДХБ-ын хэлдэлцээр ТРИПС. дэлхийн оюуны өмчийн байгууллагын конвенцууд.

Нэр  томьёо:

Ш  Эд хөрөнгө оршин байгаа газрын хууль

Ш  Эд хөрөнгө өмчлөгчийн хууль

Ш  Гадаад улс байгаа эд хөрөнгийг эзэмших , өмчлөх эрх

Ш  Гадаадын хөрөнгө оруулалт

Ш  Гадаадын хөрөнгө оруулагч

Ш  Гадаадын хөрөнгө оруулалттай аж ахуйн нэгж

Ш  Гадаадын хөрөнгө оруулах хэлбэр

Ш  Гадаадын хөрөнгө оруултын өмчийн эрх зүйн хамгаалалт

Ш  Гадаадын хөрөнгө оруултыг харилцан хамгаалах , хөхүлэн дэмжих талаархи олон улсын эрх зүйн хамтын ажиллагаа

Ш  Зохиогчын эрхийн олон улсын эрх зүйн хамгаалалт

Ш  Аж үйлдвэрийн өмчийн олон улсын эрх зүйн хамгаалалт

Сэдэв 8. Олон улсын үүрэгчлэлийн  эрх зүйн зохицуулалт

Сэдвийн зорилго: олойн улсын гэрээний үүрэгчлэлийн эрх зүйн зарчим, үзэл баримтлал болон хэрэглэгдэх хуулийг сонгон тодорхойлох тусгай арга журмын талаар мэдлэг олгох , холбогдох үндэсний хууль тогтоомж , олон улсын гэрээ, баримт бичгийг судлаж, тэдгээрийг хэрэглэх, олон улсын шинжтэй худалдааны гэрээ, хэрэг маргаанд хууль зүйн зөвөлгөө өгөх , гэрээний төсөл боловсруулах чадвар эзэмшүүлэхэд чиглэнэ. Түүнчлэн олон улсын худалдааны гэрээний аливаа асуудалд олон улсын хэмжээнд нийтлэг хүлээн зөвшөөрөгдсөн зарчим, эрх зүйн болон заншлын хэм хэмжээний үүднээс хандах эрмэлзэл, эрх зүйн соёлыг төлөвшүүлнэ.

Сэдвийн агуулга: Олон улсын худалдааны гэрээний эрх зүйн зохицуулалтын онцлог. Гэрээнд тавигдах шаардлага. Эрх зүйн эх сурвалжийн ойлголт , төрөл. Хэрэглэгдэх эх сурвалжийг тодорхойлох буюу  зөрчилдөөний эрх зүй. Гэрээний үүрэгчлэлийн харилцаанд хэрэглэгдэх хуулийн тухай Ромын конвенц.

Олон улсын худалдааны гэрээний үүргийн нийтлэг зохицуулалт. Итгэмжлэл, төлөөлөл. Гэрээ байгуулах, тайлбарлах . гэрээний гүйцэтгэл, түүний гүйцэтгэлийг хангах арга. Гэрээ дуусгавар болох, гэрээг өөрчлөх, цуцлах. Гэрээний үүрэгт олон этгээд оролцох.

        Бараа худалдлах худалдан авах олон улсын гэрээний тухай ойлголт. Барааны ангилал, гэрээний төрөл. Бараа худалодах, худалдан авах олон улсын гэрээний онцлог.

Хэрэглэгдэх эх сурвалжийг тодорхойлох.  Талууд хэрэглэгдэх хуулийг сонгох боломж. Худалдагчын талын хууль. 1980 оны Венийн конвенци. Худалдагчын ба худалдан авагчын үүрэг . гэрээний хариуцлага , хариуцлагаас чөлөөлөгдөх, эрсдэл шилжих. Барааны аюулгүй байдлын баталгаа . гэрээг цуцлах, түүний үр дагавар.

             Инкотермс-2000 : бараа нийлүүлэх суурь нөхцөл . бусад эх сурвалж.

Олон улсын худалдааны зуучлалын гийтлэг ойлголт. Худалдааны төлөөлөлт : англи, АНУ дахь агентийн гэрээ ба европын орнууд дахь худалдааны төлөөллөгч. Монгол улсын иргэний хуульд төлөөлөл, зуучлал , комиссийн гэрээг тодорхойлсон байдал. Дистрибьютерийн гэрээ. Брокер ба маклер. Олон улсын худалдааны зуучлалын эрх зүйн зохицуулалт. Эх сурвалж: төрөл, хэрэглэгдэх эх сурвалжийг тодорхойлох.

         Олон улсын худалдааны төлөөлөлтийн ойлголт, гэрээний онцлог. Худалдааны төлөөлөгчид даалгавар өгөх. Түүнийг биелүүлэх. Гуравдахт ч этгээдтэй харилцах. Гэрээ гүйцэтгэх үед дамжуулсан эд хөрөнгийн өмчлөх эрх. Худалдааны төлөөлөгчийн онцгой эрх ба түүний эрхийг хязгаарлах нөхцөл. Тайлан гаргах. Хөлс шагнал авах, хариуцлага, гэрээ дуусгавар болох. Олон улсын консигнацийн гэрээний онцлог.

        Олон улсын төлбөр тооцоо. Олон улсын валютын харилцаа, улс хоорондын төлбөр тооцоо хийх нөхцөл. Түүний эрх зүйн үндэс . валюын эрх зүйн зохицуулалт. Үндэсний төв банк  хоорондын харилцаа, төлбөр тооцоо, валютын талаархи хэлэлцээр.

         Олон улсын төлбөр тооцооны ойлголт, арга хэлбэр. Хэрэглэгдэх эх сурвалжийг тодорхойлох. Аккредитивийн тооцоо. Олон улсын худалдааны танхимын баримтат Аккредитивын талаархи ижилтгэсэн дүрэм
993 оны найруулгаар хүчин төгөлдөр мөрдөгдөж байна.  инкассийн тооцоо. Олон улсын худалдааны танхимын инкассын талаархи ижилтгэсэн дүрэм
995 оны найруулгаар хүчин төгөлдөр мөрдөгдөж байна. олон улсын мөнгөн шилжүүлэг.

Олон улсын тээвэлэлтийн гэрээ ба тээвэр зууч. Олон улсын бараа тээвэрлэлт болон тээвэр зуучийн үйлчилгээний  нийтлэг ойлголт. Олон улсын тээвэрлэртийн эрх зүйн зохицуулалт, түүний эх сурвалж. Агаарын тээвэр. Далайн тээвэр.  Олон улсын шуудан тээвэр. Транзит тээвэр. Олон улсын тээвэр зуучийн эрх зүйн зохицуулалт.

Ажил гүйцэтгэх олон улсын гэрээ. Ажил гүйцэтгэх олон улсын гэрээний ойлголт. Эрх зүйн зохицуулалт. Эх сурвалжийн төрөл , хэрэглэгдэх эх сурвалжийг тодорхойлох. Иж бүрэн барилга байгууламж , үйлдвэр аж ахуйн газар барих олон улсын гэрээ , түүний үндсэн нөхцөлүүд . техникийн болон инженерингийн үйлчилгээ үзүүлэх олон улсын гэрээ , түүний үндсэн нөхцөлүүд.

          Хөдөлмөрийн гэрээний харилцаан дахь эрх зүйн зөрчилдөөн . гадаадын иргэдийн хөдөлмөрийн нөхцөл. Олон улсын байгууллагын ажилтны хөдөлмөрийн эрх зүйн зохицуулалт.

Нэр томьёо: 

Ш  Олон улсын худалдааны гэрээ

Ш  Талуудын сонгосон хууль

Ш  Хэлцэл хийгдсэн газрын хууль

Ш  Үүрэг гүйцэтгэх газрын хууль

Ш  Гэрээний үр дүн гарч буй газрын хууль

Ш  Гэрээний харилцаанд илүү чухал үүрэг гүйцэтгэж буй талын хууль

Ш  Худалдагчын талын хууль

Ш  Бараа худалдах худалдан авах олон улсын гэрээ

Ш  Бараа нийлүүлэх суурь нөхцөл

Ш  Олон улсын худалдааны зуучлал

Ш  Олон улсын худалдааны  төлөөлөлт

Ш  Олон улсын төлбөр тооцооны хэлбэр

Ш  Аккредитив

Ш  Инкасс

Ш  Олон улсын мөнгөн шилжүүлэг

Ш  Олон улсын тээвэрлэлтийн гэрээ

Ш  Олон улсын тээвэр зуучын гэрээ

Ш  Ажил гүйцэтгэх олон улсын гэрээ

Ш  Гадаадын иргэний хөдөлмөрийн гэрээ

Сэдэв 9. Олон улсын гэрээний бус үүрэгчлэлийн харилцаа

Сэдвийн зорилго: олон улсын гэрээний бус үүрэгчлэлийн эрх зүйн зарчим, үзэл баримтлал болон хэрэглэгдэх хуулийг сонгон тодорхойлох тусгай арга журмын талаар мэдлэг олгох, холбогдох үндэсний хууль тогтоомж, олон улсын гэрээ, баримт бичгийг судалж тэдгээрийг хэрэглэх, олон улсын шинжтэй гэм хор учруулах, үндэслэлгүйгээр хөрөнгөжих, бусдын үүргийн даалгаваргүйгээр гүйцэтгэх тухай хэрэг маргаанд хууль зүйн дүгнэлт өгөх чадвар эзэмшүүлэхэд чиглэнэ.

Сэдвийн товч агуулга: Гэм хор учруулсанаас үүсэх үүрэгчлэлийн зөрчилдөөний асуудал. Гэм хор учирсан газрын хууль ба хохирогчын улсын хууль . үйлдэл болсон газар болон түүний үр дагаьвар бий болсон газар . тухайн үйлдэл эрх зүйн эсрэг буюу эрх зүйг зөрчсөн эсэх. Тухайн үйлдэл үйлдсэн этгээдийн эрх зүйн чадамжтай эсэх, хариуцлага хүлээх чадамжтай эсэх. Гэм хор учруулсанаас үүсэх үүрэгчлэлийн харилцаанд оролцогчдын нийтлэг шинж. Монгол улсад гэм хор учруулах . монгол улсын иргэний хуулийн 551 зүйл. гадаад улсад гэм хор учруулах. 

        Үндэслэлгүйгээр хөрөнгөжсөний улмаас үүсэх үүрэгчлэлийн зөрчилдөөний асуудал. Шаардах эрх шилжих үед хэрэглэглдэх эрхийг сонгох асуудал. Иргэний хуулийн 550 зүйл.

Нэр томьёо:

Ш  Гэм хор учирсан газрын хууль

Ш  Гэм хор учруулах нөхцөл байдал бий болсон газрын хууль

Ш  Хохирогчын хувийн хууль

Ш  Дистанц деликт

Ш  Эрх зүй зөрчсөн үйлдлийг тодорхойлох хууль

Ш  Хариуцлага хүлээх этгээдийн иргэний эрх зүйн чадамжийг тодорхойлох хууль

Ш  Үндэслэлгүйгээр хөрөнгжсөний улмаас үүсэх үүрэгчлэлийн харилцаанд хэрэглэгдэх хууль

Сэдэв 10. Олон улсын гэр бүлийн эрх зүйн зохицуулалт

Сэдвийн зорилго: Олон улсын гэр бүлийн эрх зүйн зарчим, үзэл баримтлал болон хэрэглэгдэх хуулийг сонгон тодорхойлох тусгай арга журмын талаар мэдлэг олгох, холбогдох үндэсний хууль тогтоомж, олон улсын гэрээ, баримт бичгийг судлаж тэдгээрийг хэрэглэх, олон улсын шинжтэй гэр бүлийн холбогдолтой хэрэг маргаанд хууль зүйн дүгнэлт өгөх, зөвөлгөө өгөх чадвар эзэмшүүлэхэд оршино.

Сэдвийн товч агуулга: Олон улсын эрх зүйн ба гэр бүлийн эрх зүйн зарчмууд. Гэр бүлийн харилцаанд үүсэх эрх зүйн зөрчилдөөн. Олон улсын шинж бүхий гэр бүлийн харилцааг зохицуулах арга. Зөрчилдөөний арга: хэрэглэгдэх эрхийг сонгох арга журам буюу  холбоосын төрөл, олон улсын шинж бүхий гэр бүлийн харилцааны талаархи монгол улсын эрх зүйн зохицуулалт, түүний эх сурвал: хууль, олон улсын гэрээ. Гэрлэлтийг бүртгэх. Гэрлэнийг цуцлах. Гэр бүлийн ерөнхий харилцаа. Гэрлэгсдийн хоорондох харилцаа. эцэг эх ба хүүхдийн хоорорндох харилцаа: тэжээн тэтгэх, эцэг тогтоох, асран хамгаалах, хагалзан дэмжигч, хүүхэд үрчлэх.

Нэр томьёо:

Ш  Гэр бүлийн эрх зүйн  зарчим

Ш  Олон улсын шинж бүхий гэр бүлийн эрх зүйн харилцаа

Ш  Гэрлэгчдийн хувийн хууль

Ш  Гэрлэгчдийн нийтлэг байдлын хууль

Ш  Гэрлэлт бүргэсэн газрын хууль

Ш  Гэр бүлийн эрх зүйн харилцаанд статут солигдох

Ш  Хүүхдэд илүү зохимжтой улсын хууль

Сэдэв 11. Олон улсын өв залгамжлалын эрх зүйн зохицуулалт

Сэдвийн зорилго: Олон улсын өв залгамжлалын эрх зүйн зарчим, үзэл баримтлал болон хэрэглэгдэх хуулийг сонгон тодорхойлох тусгай арга журмын талаар мэдлэг олгох , холбогдох үндэсний хууль тогтоомж, олон улсын гэрээ, баримт бичгийг судлаж тэдгээрийг хэрэглэх олон улсын шинжтэй гэрээслэлээр болон хуулийн дагуу өвлөх харилцааны асуудлаар хууль зүйн дүгнэлт, зөвөлгөө өгөх чадвар эзэмшүүлэхэд чиглэнэ.

Сэдвийн агуулга: Олон улсын өв залгамжлалын эрх зүйн харилцаа. Өв залгамжлалын харилцаанд үүсэх эрх зүйн зөрчилдөөн. Олон улсын шинж бүхий өв залгамжлалын харилцааг зохиуцуулах арга. Зөрчилдөөний арга: хэрэглэгдэх эрхийг сонгох арга журам буюу холбоосын төрөл. өвийн нэгдмэл байдал ба хуваагдмал байдал үүсэх нөхцөл. өв залгамжлал ба гэр бүлийн хөрөнгө . гэрээслэл бичих. Түүний хэлбэр, гэрээслэл үлдээх чадамж, гэрээслэлийн агуулгад  тавих хязгаарлалт. Олон улсын өв залгамжлалын харилцааны талаархи монгол улсын эрх зүйн зохицуулалт, түүний эх сурвалж: хууль, олон улсын гэрээ. Монгол улс дахь гадаадын иргэд, гадаад улс дахь монгол иргэдийн өвлүүлэх болон өвлөх эрх, тэдэнд өвийг олгох журам.

Нэр томьёо:

Ш  Олон улсын өв залгамжлалын эрх зүйн харилцаа

Ш  Өвлүүлэгчийн хувийн хууль

Ш  Өвлүүлэгчийн харъяалсан улсын хууль

Ш  Өвлүүлэгчийн оршин сууж байсан газрын хууль

Ш  Эд хөрөнгө оршин байгаа  газрын хууль

Ш  Гэрээслэл бичсэн газрын хууль

Ш  Өвийн нэгдмэл ба хуваагдмал байдал

Сэдэв 12. Олон улсын иргэний процесс

Сэдвийн зорилго: Олон улсын шинжтэй иргэний ба худалдааны хэргийг шүүх, арбитраар хянан шийдвэрлэх ажиллагааны зарчим, үзэл баримтлал болон хэрэглэгдэх хуулийг сонгон тодорхойлох тусгай арга журмын талаар мэдлэг олгох, холбогдох үндэсний хууль тогтоомж, олон улсын гэрээ, баримт бичгийг судлаж тэдгээрийг хэрэглэх, хэргийн харъяалал, хянан шийдвэрлэх ажиллагааны тухай хууль зүйн дүгнэлтгаргах, зөвөлгөө өгөх, шаардлагтай баримт бичгийн төсөл боловсруулах чадвар эзэмшүүлэхэд чиглэнэ. Түүнчлэн иргэний ба худалдааны аливаа хэргийн харъяаллын асуудалд олон улсын хэмжээнд, холбогдох улс бүрийн эрх зүйн хувьд хууль зүйн дүгнэлт өгөх хандлага төлөвшүүлнэ.

Сэдвийн агуулга: Олон улсын иргэний процесс: ойлголт, эх сурвалж . олон улсын иргэний процесс дэх гадаадын этгээдийн эрх зүйн байдал. Хэргийн олон улсын харъяалал ба үндэсний шүүхийн хэрэг харъяалах бүрэн эрх. Монгол улсын иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн  YII хэсэг. Иргэний хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны асуудлаархи Гаагийн 1954 оны конвенц. Олон улсын эрх зүйн хамтын ажиллагаа, харилцан туслалцаа. Гадаад улсын шүүхийн шийдвэрийг хүлээн зөвшөөрж биелүүлэх .

          Олон улсын худалдааны арбитрын ойлголт, төрөл. Арбитраар хэрэг хянан шийдвэрэлэх. Ажиллагааны үндсэн зарчмууд . арбитрын хэргийн харъяалал, арбитрын хэлэлцээр. Арбитраар хэрэг шийдвэрлэх ажиллагааны дүрэм. Арбитрын тухай 2003 оны хууль. Гадаадын арбитрын шийдвэрийг хүлээн зөвшөөрч биелүүлэх тухай  1958 оны Нью-Иоркийн конвенц. Монгол улсын үндэсний худалдаа аж үйлдвэрийн танхимын дэргэдэх монголын үндэсний арбитр.

Нэр томьёо:

Ш  Хэргийн олон улсын харъяалал

Ш  Үндэсний шүүхийн хэрэг харъяалах бүрэн эрх

Ш  Шүүхүүд хэргийг зэрэг харъяалах

Ш  Маргаан шийдвэрлэх шүүхийг сонгох тухай хууль

Ш  Lex fori

Ш  Олон улсын эрх зүйн хамтын ажиллагаа ба харилцан туслалцаа

Ш  Гадаад улсын шүүхийн шийдвэрийг хүлээн зөвшөөрч биелүүлэх

Ш  Арбитр

Ш  Байнгын ба түр арбитр

Ш  Арбитрын хэргийн харъяалал

Ш  Арбитрын хэлэлцээр

Ш  Талуудын чөлөөт байдлын зарчим

Ш  Эрх мэдэл – эрх мэдэл зарчим

Ш   Lex arbitrii

Ш  Гадаадын арбитрын шийдвэрийг хүлээн зөвшөрч биелүүлэх

III.1.3 Хууль, олон улсын гэрээ, олон улсын байгуулагын баримт бичиг, шүүх, арбитрын практик

Монгол улсын хууль:

Олон улсын гэрээ:                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                             

Шүүх арбитрын практик:

III.2 Сэдвийн тусгайлсан хэрэглэгдэхүүн

Сэдэв 1. ОУХЭЗ-н ойлголт , тогтолцоо

Хууль, олон улсын гэрээ, шүүх арбитрын практик

§  Иргэний хууль 2002 он.,

§  Гэр бүлийн тухай хууль 1999

§  Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хууль, 2002 он

§  Монгол Улс, ОХУ-ын хооронд эрх зүйн туслалцаа үзүүлэх иргэний ба эрүүгийн талаарх эрх зүйн харилцааны тухай гэрээ 1999 оны эсхүл 1988 оны гэрээ

Сэдэв 2. ОУХЭЗ-н эх сурвалж

Хууль , олон улсын гэрээ, шүүх арбитрын практик

Сэдэв 3. Зөрчилдөөний хэм хэмжээ , түүний бүтэц , төрөл

Хууль , олон улсын гэрээ, шүүх арбитрын практик

Сэдэв 4. Зөрчилдөөний хэм хэмжээний холбоос ба шилжүүлэг хийх, шилжүүлэг буцах  RENVOI

Хууль, олон улсын гэрээ, шүүх арбитрын практик 

Сэдэв 5. Зөрчилдөөний хэм хэмжээ болон гадаад улсын хуулийг хэрэглэх

Хууль, олон улсын гэрээ, шүүх арбитрын практик

Сэдэв 6. ОУХЭЗ-н харилцааны оролцогчдын эрх зүйн байдал

Хууль, олон улсын гэрээ, шүүх арбитрын практик

Сэдэв 7. Олон улсын эд хөрөнгийн харилцаа, түүний эрх зүйн зохицуулалт

          Хууль, олон улсын гэрээ, шүүх арбитрын практик

            Иргэний хууль, 2002 он

Сэдэв 8. Олон улсын гэрээний үүрэгчлэлийн харилцаа, түүний эрх зүйн зохицуулалт

             Хууль, олон улсын гэрээ, шүүх арбитрын практик

Сэдэв 9. Гэрээний бус үүрэгчлэлийн эрх зүйн зохицуулалт

Хууль, олон улсын гэрээ, шүүх арбитрын практик

Сэдэв 10. Олон улсын гэр бүлийн эрх зүй

Хууль, олон улсын гэрээ, шүүх арбитрын практик

Олон улсын гэрээ конвенцууд

1.      Улс болон бусад улсын иргэдийн хооронд хөрөнгө оруулалтын талаар үүссэн маргааныг шийдвэрлэх тухай 1965 оны Вашингтоны конвенц                               1996

2.      Олон улсын бараа худалдах худалдан авах гэрээний тухай НҮБ-н конвенц 1980 Вена                                                                                                                             1997

3.      Олон улсын иргэний агаарийн тээвэрт хамаарах зарим журмыг ижилтгэх тухай 1929 оны Варшавын конвенц 1962

4.      Олон улсын иргэний нисэхийн тухай 1944 оны Чигагогийн конвенц                  1986

5.      Барааг олон улсын хэмжээнд тээвэрлэх тухай 1975 оны

      ТИР карнейн конвенц                                                                                                2001

6.      Олон улсын хоорондын авто замаар ачаа тээвэрлэх гэрээний тухай 1956оны Женевийн конвенц                                                                                                     2003

7.      Олон улсын төмөр замын ачааны харилцааны тухай 1951 оны хэлэлцээр

8.      Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай 1954оны

Гаагийн конвенц                                                                                                        1999

9.      Гадаадын арбитрийн шийдвэрийг хүлээн зөвшөөрөх ба биелүүлэх тухай 1958оны конвенц                                                                                                                      1994

Хөрөнгө оруулалтын эрх зүйн салбарт

1.      Улс болон бусад улсын иргэдийн хооронд хөрөнгө оруулалтын талаар үүссэн маргааныг шийдвэрлэх тухай 1965 оны Вашингтоны конвенц                         1996

2.      Хөрөнгө оруулалтыг баталгаажуулах олон талт агентлагийг үүсгэн байгуулах тухай 1985 оны Сөүлийн конвенц                                                                            1999

3.      ТХЕХ /ДХБ/-ын хүрээнд үйлчилдэг гадаадын хөрөнгө оруулалтын худалданы асуудлын тухай хэлэлцээр /ТРИМ/

4.      Хөрөнгө оруулалтыг дэмжих хамгаалах давхар татварыг арилгах тухай хоёр талын хэлэлцээрүүд

5.      Эдийн засгийн хамтын ажиллагаа хөгжлийн байгууллагын зөвлөлөөс баталсан /Хөрөнгийн хөдөлгөөнийг чөлөөлөх тухай/ хууль

Татварын эрх зүйн салбарт

1.    1977 онд НҮБ-н Эдийн засаг хамтын ажиллагаа хөгжлийн байгууллагаас баталсан / Орлого ба хөрөнгийн татварын үлгэрчилсэн загвар/

2.    НҮБ-н Эдийн засаг нийгмийн хорооноос баталсан /Хөгжиж байгаа ба хөгжингүй орнуудын  хооронд татварын хэлэлцээр байгуулах үлгэрчилсэн загвар/

              Гаалийн эрх зүйн салбарт

конвенц 1975                                                                                                          2001

Худалдааны эрх зүйн салбарт

       Оюуны өмчийн талаар:

1.      1883 оны Аж үйлдвэрийн өмчийг хамгаалах тухай Парижийн конвенц                           ( Монгол улс 1985 онд нэгдэн орсон ):

2.       1886 оны Утга зохиол ба уран  сайханы бүтээлийг хамгаалах тухай Бернийн конвенц (Монгол улс 1997 онд нэгдэн орсон):

3. 1891 оны Барааны тэмдгийг бүртгэх тухай Мадридын конвенц (Монгол улс 1985 онд нэгдэн орсон):

4. 1952 оны Зохиогчийн эрхийн тухай бүх дэлхийн бага хурал:

5. 1970 оны Патентын хоршоололын тухай гэрээ:

  Олон улсын төлбөр тооцооны талаар:

1.  Энгийн ба шилжих Векселийн тухай 1930 оны Женевийн конвенци:

2.  Чехийн тухай 1931 оны Женевийн конвенци: эдгээр конвенцуудад загвар хууль болгон хэрэглэж болох зөвлөмж тусгагдсан байдаг. Өөрөө хэлбэл улсууд нь олон улсын эрх зүйн ямарваа үүрэг хүлээхгүй, зөвхөн дотоодын хуулийн адил түүнийг хүчин төгөлдөр болгож болно

 Тээвэрлэлтийн талаар:

2.       Агаарын тээврийн харилцааны тухай Варшавын конвенци ( 1929.10.12.) 1961.09.18-нд нэмэлт конвенц гарсан:

3.       Төмөр замаар бараа тээвэрлэх тухай Бернийн конвенц ( Ихэвчлэн Европын улсууд оролцсон ), 1980 онд шинэ редакц хийсэн.

4.        Олон улсын ачаа болон зорчигч харилцааны тухай хэлэлцээр ( Европ, Азийн социалист орнууд оролцсон).

 1951, 1956 оны хэлэлцээр                                                                                      2002

Дэлхийн хөдөлмөрийн байгууллагаас баталсан нэн чухал 3 конвенц:

1.      Шилжин ажиллагсдын тухай 1949 оны 97 дугаар конвенц (1952 оноос хүчин төгөлдөр мөрдсөн 40 орон оролцож байгуулсан )

2.      Нийгмийн халамжийн салбарт хөдөлмөрийн цагаачдын эрхийг хадгалах тухай 1982 оны конвенц

3.      Хөдөлмөрийн цагаачид тэдний гэр бүлийн гишүүдийн эрхийг хамгаалах тухай 1990 оны конвенц

         Дэлхийн хөдөлмөрийн байгууллагын тэргүүлэх зэргийн 4 конвенц:

1.      Гурван талт зөвшилцөл

2.      Хөдөлмөрийн хяналт

3.      Хөдөлмөр эрхлэх нөхцөл

4.      Хөдөлмөрийн бодлогын тухай

          Гадаадын хөрөнгө оруулагчтай хийх гэрээ, түүний 7 төрөл:

1.      Улс болон бусад улсын иргэдийн хооронд хөрөнгө оруулалтын талаар үүссэн маргааныг шийдвэрлэх тухай 1965 оны Вашингтоны конвенц                         1996

2.      Хөрөнгө оруулалтыг баталгаажуулах олон талт агентлагийг үүсгэн байгуулах тухай 1985 оны Сөүлийн конвенц   1999

3.      ТХЕХ /ДХБ/-ын хүрээнд үйлчилдэг гадаадын хөрөнгө оруулалтын худалданы асуудлын тухай хэлэлцээр /ТРИМ/

4.      Хөрөнгө оруулалтыг дэмжих хамгаалах давхар татварыг арилгах тухай хоёр талын хэлэлцээрүүд

5.      Эдийн засгийн хамтын ажиллагаа хөгжлийн байгууллагын зөвлөлөөс баталсан /Хөрөнгийн хөдөлгөөнийг чөлөөлөх тухай/ хууль

6.      Олон улсын сэргээн босголт хөгжлийн банк (ОУСБХБ) “гадаадын хөрөнгө оруулалтын дэглэмд удирдлага болгох зарчим” 1992 он

7.      Ази номхон далайн эдийн засгийн хамтын ажиллагааны байгууллагын (АПЕК) хүрээнд “Гадаадын хөрөнгө оруулалтын сайн дурын хууль” 1994 он

Гадаадын хөрөнгө оруулагчтай гэрээнүүд :

1.      Бүтээгдэхүүн хуваах гэрээ

2.      Ашиг хуваах гэрээ

3.      Франчайзинг гэрээ

4.      Барилга барих гэрээ

5.      Удирдлагад оролцох гэрээ

6.      Лицензийн гэрээ

7.      Лезингийн гэрээ

8.      Санхүүгийн түрээсийн гэрээ

9.      Тусгай зориулалттай зээлийн гэрээ

10.  Фьючерсийн гэрээ

11.  Опциан

12.  Эдийн засгийн чөлөөт бүсэд хөрөнгө оруулах үйл ажиллагаа явуулах гэрээ

Инкотермс-2000

Парис хот дахь олон улсын худалдааны танхимаас олон улсын худалдааны практикт өргөн хэрэглэдэг заншлын хэм хэмжээг нэгтгэн эмхтгэж 1936 онд олон улсын худалдааны нэр томъёог тайлбарлах дүрмийг ( International Commercial Terms – Инкотермс ) –г гаргасан юм. Инкотермст 1953, 1967, 1976, 1980,1990,2000 онуудад нэмэлт өөрчлөлт орж байсан бөгөөд одоо 2000 оны инкотермсийг мөрдөж байна. 2000 оны инкотермс нь 4 бүлэг 13 үндсэн нөхцлийг тусгажээ. Эдгээр нөхцөл нь бараа нийлүүлэх газар, тээврийн болон ачих буулгах зардал, барааны гэнэтийн тохиолдлоор устаж, гэмтэх эрсдэл, хил гаалийн баримт бичгийг бүрдүүлэх, гаалийн татвар хураамжийг төлөх талаархи талуудын үүргийг харилцан хамгийн бага-их байхаас хамгийн бага-их байх хүртэл 13 янзын хувилбараар тодорхойлжээ.