Лекц 4                          

Компанийн тухай ойлголт, эрх зүйн зохицуулалт

·         Компанийн тухай ойлголт

·         Компани байгуулах журам

·         Компанийн удирдлагын эрх зүйн зохицуулалт

·         Компанийг өөрчлөн байгуулах

·         Компанийн хийх зарим төрлийн хэлцэл түүний эрх зүйн зохицуулалт

Компанийн тухай ойлголт

Компани гэдэг нь худалдаа, аж ахуй, тээвэр зэрэг АА-н болон бизнесийн салбаруудад субъектүүд нэгдэж ажиллах хэлбэр гэсэн утгатай франц гаралтай үг юм. Иргэний хуулийн 34-р зүйлд компанийн ерөнхий ойлголтыг тодорхойлжээ. Хувь нийлүүлэгчдийн оруулсан хөрөнгө нь тодорхой тооны хувьцаанд хуваагддаг, өөрийн тусгайлсан эд хөрөнгөтэй ашгийн төлөө үндсэн зорилготой хуулийн этгээдийг компани гэнэ. Компанийн тухай хуульд зааснаар компани нь: нээлттэй буюу хувьцаат компани, хаалттай буюу хязгаарлагдмал хариуцлагатай компани гэсэн 2 хэлбэртэй байна.

            Хувьцаат компани нь хувь нийлүүлэгчдийн оруулсан эд хөрөнгө хувьцаанд хуваагдаж, хувьцаа нь нийтэд чөлөөтэй арилжаалагддаг компанийг хэлнэ.  Хувьцаат компанийн хувьцаа эзэмшигч нь: бусад хувьцаа эзэмшигчдийн саналыг харгалзахгүйгээр өөрийн эзэмшиж буй хувьцааг чөлөөтэй захиран зарцуулах эрх эдлэнэ.  Ийм учраас компани нь олон тооны хувьцаа эзэмшигчдийн бүрэлдэхүүнтэй байж болох бөгөөд бүрэлдэхүүн нь өөрчлөгдөж солигдож болно.  Иймд компанийн  жилийн тайлан балансыг нийтэд зориулж хэвлэх ёстой.

Хувь нийлүүлэгчдийн эрхийг баталгаажуулах замаар хангадгаараа бусад хуулийн этгээдээс ялгагдана.  Хувьцаа нь: тухайн компанид хувь нийлүүлсэн хүний хөрөнгө өмчлөх эрхийг нотлох боловч компанийг аливаа хөрөнгийг тусгайлан өмчлөх эрхийг  нотлохгүй. Хувьцаат компанийн зохион байгуулалт эрх зүйн илүү нарийвчилсан зохицуулалт шаардсан томоохон хэмжээний АА-н үйл ажиллагаа явуулах хэлбэр юм.  Хувьцаат компани нь олон жижиг хувьцаа эзэмшигчдын мэдэлд байгаа хувьцааг төвлөрүүлэх арга бөгөөд хөрөнгийн бирж дээр чөлөөтэй борлуулагдаж байдаг. үнэт цаас хувьцаагаар хувьцаа эзэмшигчдийн хувь оролцооны хэмжээ нотлогдож байдаг.  Тухайлбал хөрөнгийн бирж дээр тухай компанийн хувьцааны нэрлэсэн үнэ, эргэлт ямар байгаагаар нь хувьцаат компанийг амжилттай ажиллаж байгааг тодорхойлоно гэсэн үг юм.  Компанийн гүйцэтгэх байгууллага буюу удирдлага бусдын ихээхэн хөрөнгийг захиран зарцуулж байдаг бол хувьцаа эзэмшигч нар компанийг удирдах, хөрөнгө захиран зарцуулахад тэр бүр оролцдоггүй гагцхүү ноогдол ашгаас авахыг  эрхэм болгодог.  Иймд хувьцаа эзэмшигчдийн дотор бага хэмжээний хувьцаа эзэмшиж багаа хүмүүсийн эрх ашгийг хамгаалах асуудал тавигдаж байгаа юм.  Хувьцаат компанийн хувьцаа эзэмшигчид өөр хоорондоо тохиролцсоны үндсэн дээр хувьцаагаа захиран зарцуулах эрхээ харилцан хязгаарласан гэрээ байгуулж болно.  Энэ нь: Хувьцаа компанийн хувьцааны хяналтыг өөр иргэн, хувьцаа эзэмшихээс хамгаалж өгсөн зохицуулалт юм.  Хувьцааг захиран зарцуулах эрхээ  хязгаарласан гэрээ 10 жилээс илүүгүй байх бөгөөд хэдэн ч удаа сунгаж болно.

Хувьцаат компанийг байгуулах   2 хэлбэр байна.

1. 1990 оны нийгэм эдийн засагт гарсан өөрчлөлт шинэчлэлттэй холбоотойгоор төрийн мэдэлд байсан аж ахуйн нэгжүүдийг хувьчлахдаа уг байгууллагын өмчийг тодорхой тооны хувьцаанд хувааж улмаар хувьчилсан нь хувьцаат компани үүсэх үндсэн нөхцөл болно.

2. Мөн шинээр үүсгэн байгуулагдаж буй компаниуд ч өөрийн хувьцаагаа нийтэд чөлөөтэй арилжаалдаг хэлбэртэйгээр ч байгуулагдаж болно. Гэхдээ хувьцаат компани нь ихэвчлэн томоохон АА-д  яригддаг асуудал учраас хүндрэлтэй байдаг.  Иймд өнөө үед ХК байгуулах бус ХХК буюу хязгаарлагдмал хариуцлагтай компани байгуулах нь түгээмэл байна.  ХХК нь хувь нийлүүлэгчдийн оруулсан хөрөнгө нь хувьцаанд хуваагдаж түүнийг захиран зарцуулах эрх нь компанийн дүрмээр хязгаарлагддаг компанийг хаалттай буюу ХХК компани гэдэг. 

Хязгаарлагдмал хариуцлагатай буюу хаалттай компани өөрийн хувьцааг үүсгэн байгуулагчид болон хаалттай захиалгын үндсэн дээр борлуулдаг. Ийм учраас оролцогчдын тоо өөрийн хөрөнгийн хэмжээ нь хязгаарлагдмал байдаг.  Мөн тайлан балансыг нийтэд мэдээлж хэвлэх шаардлага байдаггүй. Хязгаарлагдмал ХК-ийг үүсгэн байгуулагчдын тоо 50-аас илүүгүй байна.  Харин үүсгэн байгуулсны дараа хувьцаа эзэмшигчдийн тоог хязгаарладаггүй.

ХХК нь: хувьцаа тэдгээрийг худалдаж авах эрхийн бичиг болон тэдгээрт хөрвөх үнэт цаасыг зөвхөн хаалттай захиалгын үндэс дээр гаргана.  ХК болон ХХК нь ашгийн төлөө хуулийн этгээдийн зохион байгуулалт-эрх зүйн онцлог төрлүүд бөгөөд тэдгээрийн үйл ажиллагааны эрх зүйн зохицуулалт нь ялгаатай боловч олон талаар адил төсөөтэй байна.

Дараахь ялгаатай талууд байна.

1. ХК нь хувьцаа эзэмшигчдийн тоог компанийн дүрмээр хязгаарладаггүй бол ХХК үүсгэн байгуулагчдын тоо хязгаартай байдаг.

2. ХК нь өөрийн хөрөнгө бүхий хувьцаанаас бүрддэг ба хувьцаа эзэмшигч өөрийн хувьцаагаа чөлөөтэй зарцуулах  эрхтэй бол ХХК –ийн гишүүдэд ийм эрх байдаггүй бөгөөд үүнийгээ дүрмээрээ хязгаарлаж болдог.

3. Үүсгэн байгуулагдах хэлбэрээрээ ялгаатай

ХК нь төрийн өмчийг хувьчлах болон энгийн аргаар байгуулагддаг бол ХХК нь анхнаасаа хувийн өмчид тулгуурлаж байгууллагддагаараа ялгаатай.

Харин адил төсөөтэй хамгийн гол шинж бол хоёул ашиг орлого олох эцсийн зорилготойгоороо төсөөтэй байна.  Монгол Улсад байгаа ХК-уудын ихэнх нь: төрийн өмчийг хувьчилсны дүнд бий болсон байна. ХК үүсгэн байгуулагчдын шийдвэрээр үүсгэн байгуулагдах бөгөөд тэдний хуульд нийцүүлж баталсан дүрмийн дагуу үйл ажиллагаа явуулдаг. Хуульд заасны дагуу тусгай зөвшөөрөл шаардагдах үйл ажиллагаа явуулах компани нь холбогдох эрх бүхий байгууллагаас бичгээр олгосон зөвшөөрлийн үндсэн дээр үйл ажиллагаа явуулна.  Хугацааны хувьд компанийг дүрэмд өөрөөр заагаагүй бол тодорхой бус хугацаатайгаар  байгуулна. Компани нь заавал хуулийн этгээд болох тул заавал оноосон нэр, бэлгэдэл, барааны тэмдэгтэй байна, компани оршин байх газар, шуудангийн хаягийг түүний тэргүүлэх байгууллагын оршин байгаа газраар тодорхойлно. Компани нь  салбар болон төлөөлөгчийн газартай  байж болох бөгөөд салбар, төлөөлөгчийн газар нь хуулийн этгээдийн эрхгүй байна.

2. Компани байгуулах журам

Компанийг үүсгэн байгуулах нь:

1. Шинээр үүсгэн байгуулах

2. Өөрчлөн байгуулах гэсэн хэлбэрээр байгуулана.

Компанийг үүсгэн байгуулагч нь: Монгол Улсын иргэн хуулийн этгээд, гадаадын иргэн, хуулийн этгээд, харьяалалгүй хүн байж болох бөгөөд эдгээр нь мөн компаниас гаргасан хувьцааны эзэмшигч байж болдог. Компанийг үүсгэн байгуулагч нь  тухайн компанийн  хувьцаа эзэмшигч байх албагүй байна.  Хуульд заасан бол төр, түүний байгууллага нь: компанийн үүсгэн байгуулагч нь тухайн компанийн хувьцаа эзэмшигч байх албагүй байна. Хуульд заасан бол төр, түүний байгуулллага нь: компанийн үүсгэн байгуулагч байж болох юм.  Компанийг үүсгэн байгуулагчдын боловсруулсан төслийг нийтэд санал болгож  хувьцааны захиалга авах, эсхүл хязгаарлагдмал хүрээнд цөөн тооны этгээдээс захиалга авч шинээр үүсгэн байгуулагддаг.  Хувьцааны захиалгын хуудсаар  авах бөгөөд захиалагч түүний итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч гарын үсэг зурсаар захиалга хийгдсэнд тооцно.

А) Иргэний хуульд зааснаар хуулийн этгээд нь өөрийн нэртэй байна. Хуулийн этгээдийн нэр нь түүний зохион байгуулалт, эрх зүйн хэлбэрийг тусгасан байна. Хуулийн этгээдийн нэр өөр хуулийн этгээдийн нэртэй давхардсан буюу бусдыг төөрөгдүүлэхээр ижил төсөөтэй байж болохгүй. Шүүхийн практикт Монгол транс ХХК-ийн зэрэгцээ МГЛ транс ХХК гэсэн нэртэй компани буй болсон нь  бусдыг төөрөгдүүлэхээр шинжтэй байна гэж шүүхэд гомдол гаргаж байсан боловч МГЛ (MGL) транс ХХК компанийн нэр нь англи хэлээрх товчлол гэж тайлбарлаад нэр нь хэвээр үлдэж байв.

Хуулийн этгээдийн нэрийг бусад этгээд хууль бусаар ашиглахыг хориглодог. Хуулийн этгээдийн нэрийг хууль бусаар ашиглавал гэм хорыг арилгах үүрэг хүлээнэ. Хуулийн этгээд  (фирм)-ийн нэр гэдэг нь зохих журмын дагуу байгуулагдсан хуулийн этгээд өөрийн үйл ажиллагаа явуулахад ашиглах оноосон бөгөөд улсын бүртгэлд бүртгүүлсэн нэрийг хэлдэг. Ийм учраас тухайн аж ахуйн нэгжийн нэр нь түүний ажил хэргийн нэр хүнд, худалдаа, үйлдвэрлэл үйлчилгээтэй шууд холбоотой. Тухайн хуулийн этгээд өөрийн нэрээр гэрээ, хэлцэл хийх зэргээр хууль цаазны ач холбогдол бүхий үйлдлийг гүйцэтгэж эрх эдэлж, үүрэг гүйцэтгэж хариуцлага хүлээж реклам сурталчилгаагаа явуулж бүтээгдэхүүнээ борлуулж ажил үйлчилгээ гүйцэтгэдэг. Ийм учраас аж ахуйн нэгж өөрийн нэрээр түншлэгчдийнхээ өмнө итгэл хүндэтгэл олж нийгэмд нэрд гарч хүлээн зөвшөөрөгддөг. Ийнхүү хуулийн этгээдийн нэр нь тухайн аж ахуйн нэгжийн чухал эдийн бус баялгийн эрх мөн.

Компанийг бүртгэхэд ХК өөрийн хөрөнгө 10 сая

ХХК-ийн өөрийн хөрөнгө 1 сая болж байгуулагддаг.

Компанийг  үүсгэх аргаар нь нээлттэй ба хаалттай гэж ангилдаг. Компанийн үүсгэн байгуулагчдын төслийг нийтэд санал болгож хувьцааны захиалга авах, эсхүл хязгаарлагдмал хүрээнд цөөн тооны этгээдээс захиалга авч шинээр үүсгэн байгуулдаг.

Төсөлд дараахь зүйлийг тусгасан байх ёстой.

v  Эрхлэх үйл ажиллагааны чиглэл

v  Хувь нийлүүлсэн хөрөнгийн төвлөрсөн хэмжээ

v  Зарлах хувьцааны тоо нэрлэсэн үнэ

v  Шаардлагатай гэж үзвэл үйл ажиллагаа явуулах хугацаа

v  Төлөвлөсөн ашгийн хэмжээ

v  Захиалга эхлэх дуусах хугацаа зэргийг тусгана.

            Хязгаарлагдмал хариуцлагатай компанийг үүсгэн байгуулахад  хувьцааны захиалга хаалттай авах замаар шууд байгууллагддаг бөгөөд хувьцааны төлбөр хийгдсэн үнийн дүн нь: Хуулиар тогтоосон өөрийн хөрөнгийн доод хэмжээнд хүрсэн байх ёстой.  Өөрийн хөрөнгө гэдэг нь:  компанийн балансад тусгагдсан биет болон биет бус хөрөнгийн  дүнгээс компанийн өр төлбөрийг хасаад үлдсэн хөрөнгийг хэлдэг. Компанийг бүртгэх өдөр ХК 10 сая¥, ХХК 1 сая¥-ийн өөрийн хөрөнгөтэй байх ёстой. ХК ХХК-аас ялгаатай нэг зохицуулалт бол компанийн тухай хуулийн хүрээнд үйл ажиллагаа явуулахаас гадна үнэт, цаасны хороо, хөрөнгийн биржид бүртгүүлэхтэй холбогдсон  журмууд давхар үйлчилнэ.  Харин ХХК-д эдгээр шаардлагууд тавигдахгүй ба компанийн хууль бусад хууль тогтоомжийн хүрээнд л ажиллах шаардлагатай.  Компанийг  үүсгэн байгуулахад тавигдах гол шаардлага бол үүсгэн байгуулах эрх зүйн баримт бичиг юм.

            Үүнд: - компанийг үүсгэн байгуулах тухай хурлын шийдвэр, компанийн дүрэм орно.

            Компанийн дүрэм компанийг үүсгэн байгуулах  үндсэн баримт бичиг юм. 

            Дүрэмд дараахь зүйлийг тусгана.

v  Компанийн бүрэн болон товчилсон нэр түүний хэлбэрийг тодорхойлсон товчилсон ялгах тэмдэглэгээ

v  Компанийн оршин байгаа газрын хаяг

v  Компанийн зарласан энгийн хувьцааны нэрлэсэн үнэ

v  Компанийн үйл ажиллагааны чиглэл

v  Компанийн өөрийн хөрөнгийн хэмжээ

v  ТУЗ байх бол гишүүдийн тоо /ХХК-д хамаарна/

v  ХНХ, ТУЗ хяналтын зөвлөлийн эрхийг тус тус тусгасан байна.

Компани дараахь хэлбэрээр санхүүжинэ.

v  Компанийг үүсгэн байгуулахад  гишүүдийн оруулсан хувь хөрөнгө болон түүнд орсон гишүүний хувь хөрөнгө

v  Хуваарилагдаагүй ашиг

v  Зээлдэгчээс урьдчилан авсан зээл орох бөгөөд зээлээр ашиг үйлчилгээ барааг бэлтгэн нийлүүлсэн

v  Өөрийн хөрөнгө нь бизнес эрхлэгчидэд дараахь боломжуудыг өгнө.

v  Аж ахуйн  эрхлэх суурь хөрөнгө болно

v  Баталгаа болно

v  Компанийн хөрөнгө хувь нийлүүлэгчдийн хөрөнгийн үндсэн дээр бүрдэх бөгөөд дараахь хэлбэрээр хөрөнгө оруулна.

v  Мөнгөн

v  Эд хөрөнгө

v  Оюуны өмч хэлбэрээр  хөрөнгө оруулж байгаа нөхөрлөлийн ажиллах хүчээрээ хөрөнгө оруулах ойлголтоос арай ялгаатай байна.  компани дараахь  давуу болон сул талуудтай.

Давуу тал нь:

v  Хөрөнгө оруулагч оруулсан хөрөнгийнхөө хэмжээгээр хариуцлага хүлээдэг учир бусад өмч хамгаалагдана гэсэн үг

           Компанийг удирдах бүрэлдэхүүн анх үүсгэн байгуулсан этгээд өөрчлөгдсөн ч компани татан буугдах үндэслэл болохгүй, тогтвортой үйл ажиллагаа явуулдаг.

            Компани нь: хувьцаа гаргах замаар олон тооны хөрөнгө  оруулагчдыг өөртөө багтааж, ингэснээрээ өргөн хүрээнд бизнес хийх боломжийг олгодог.

            Компаниийн сул тал

            Хөрөнгө оруулагч нар өмчлөлөөсөө холддог. Өөрөөр хэлбэл ХК –ний жижиг хөрөнгө  оруулагч нар компанийн үйл ажиллагаанд байнга оролцох боломжгүй болдог.

            Компанийг байгуулах татан буулгах түүнийг удирдах удирдлагын үйл ажиллагаанд хяналт тавих зэрэг олон асуудлаар төрийн зүгээс зохицуулалт ихтэй байдаг нь компанийн сул тал юм.

Хараат болон охин компани

            Компанийн нийт энгийн хувьцааны 20-51 хувийг өөр толгой компани дангаараа буюу    өөр нэгдмэл сонирхолтой этгээд эзэмшиж байвал уг компанийг хараат компани гэнэ.  Тухайн компанийн хувьцааг эзэмшиж байгаа компанийг толгой компани гэнэ.  Компанийн нийт энгийн хувьцааны  51-100%-ийг өөр толгой компани дангаараа эзэмшдэг бол түүнийг охин компани гэнэ.  Хараат болон, охин компаниуд бүгд хуулийн этгээдийн эрхийг эзэлдэг.  Харин хуулийн этгээдийн салбар төлөөлөгчийн газар хуулийн этгээдийн эрхгүй байна.  1994 оны иргэний хуулийг хуулийн этгээдийн салбар нь хуулийн этгээдийн эрхтэй бие даасан АА-н хэлбэртэй байсан бол 2002 оны иргэний хуулиар хуулийн этгээдийн салбар төлөөлөгчийн газар нь хуулийн этгээдийн эрхгүй байна.

                        Нөхөрлөл, компани, хоршооны ялгаатай болон төсөөтэй талууд

            Нөхөрлөл, компанийн төсөөтэй зохицуулалт бол хоёул ашиг орлого олох зорилго чиглэлтэй, тодорхой зохион байгуулалтанд ордог байна.

            Харин ялгаатай тал нь:  Нөхөрлөл компани нь бүтэц зохион байгуулалтын хувьд  өөр өөр байна.  Тухайлбал нөхөрлөлд зарим гишүүд бүрэн хариуцлага  хүлээдэг бүх гишүүд бүрэн хариуцлага хүлээдэг зэргээс шалтгаалан үүссэх болон дуусгавар болдог бол компанид ийм зохицуулалт үйлчилдэггүй. Компанийн өөрийн хөрөнгө компанийн дүрмийн сангаар хэмжигддэг.

            - Компани нь гишүүдийн оруулсан хөрөнгийг хувьцаагаар үнэлдэг бол нөхөрлөлд энэ шаардлага тавигддаггүй.

            - Компанид  хөрөнгө оруулагч нь: мөнгө, эд хөрөнгө, оюуны үнэт зүйл оруулдаг бол нөхөрлөлд дээрх зүйлүүдээр хөрөнгө оруулахаас гадна ажиллах хүчээрээ хөрөнгө оруулж болдог.

Компани нь  арай илүү  өргөн хүрээнд олон хүнийг хамарсан үйл ажиллагаа явуулдагаараа нөхөрлөлөөс ялгаатай байна.

3.    Компанийн удирдлагын эрх зүйн зохицуулалт

1.Хувь нийлүүлэгчдийн хурал

Компанийн эрх барих дээд байгууллага нь хувь нийлүүлэгчдийн хурал байна. Нэг хувь нийлүүлэгчтэй компанийн хувьд хувь нийлүүлэгчдийн хурлын  бүрэн эрхийг хувь нийлүүлэгч өөрөө хэрэгжүүлнэ.          

Хувь нийлүүлэгчдийн хурал ээлжит болон ээлжит бус байна.

Хувь нийлүүлэгчдийн ээлжит хурлыг компанийн санхүүгийн жил дууссанаас хойш 4 сарын дотор зарлан хуралдуулна. Энэ хугацаанд ээлжит хурлыг зарлаагүй тохиолдолд төлөөлөн удирдах зөвлөл /байхгүй бол гүйцэтгэх удирдлага/- ийн бүрэн эрх дуусгавар болж хувь нийлүүлэгчдийн хурал зарлах бүрэн эрх хяналтын зөвлөлд  шилжинэ. Хяналтын зөвлөл хувь нийлүүлэгчдийн хурлыг бүрэн эрх шилжсэнээс хойш ажлын 15 хоногийн дотор зарлах үүрэгтэй. Хяналтын зөвлөл энэ үүргээ хэрэгжүүлээгүй тохиолдолд уг компанийн аливаа нэг хувь нийлүүлэгч хувь нийлүүлэгчдийн хурлыг зарлахыг шаардаж шүүхэд хандах,  эсхүл өөрөө зарлан хуралдуулж болно. Энэ тохиолдолд хувь нийлүүлэгчдийн хурлыг зарлах, хуралдуулах зардлыг компани гаргана.

Компанийн хувь нийлүүлэгчдийн хурлыг тухайн хурлаас сонгогдсон дарга удирдана.Хэрэв хурал өөр хүн сонгоогүй бол хувьцаат компанийн төлөөлөн удирдах зөвлөлийн дарга нь хувь  нийлүүлэгчдийн хурлыг удирдана.

Шаардлагатай гэж үзвэл  төлөөлөн удирдах зөвлөл /байхгүй бол гүйцэтгэх удирдлага, эсхүл саналын эрхийн 10 ба түүнээс дээш хувийг эзэмшиж байгаа хувь нийлүүлэгчдийн санаачилгаар ээлжит бус хурлыг энэ хуулийн Компанийн хийх зарим төрлийн хэлцэл, түүний эрх зүйн зохицуулалт

Компанийн үйл ажиллагааг удирдан жолоодож авч явдаг субъектууд бол “Хувь нийлүүлэгчдийн хурал”, “Төлөөлөн Удирдах Зөвлөл”, “Гүйцэтгэх Удирдлага буюу гүйцэтгэл захирал” зэрэг хамаарна.  

Компаний удирдлагын эрх зүйн зохицуулалт гэдэг нь  аливаа зохион байгуулалтын нэгдлийн удирдлагыг ямар субъектууд ямар эрх хэмжээтэйгээр удирдахыг зохицуулсан хэм хэмжээ дүрэм журмын цогц гэж ойлгож болно.

Компанийн эрх барих дээд байгууллага нь хувь нийлүүлэгчдийн хурал байна.

Хувь нийлүүлэгчдийн ээлжит хурлыг компанийн санхүүгийн жил дууссанаас хойш 4 сарын дотор зарлан хуралдуулна. Энэ хугацаанд ээлжит хурлыг зарлаагүй тохиолдолд төлөөлөн удирдах зөвлөл /байхгүй бол гүйцэтгэх удирдлага/- ийн бүрэн эрх дуусгавар болж хувь нийлүүлэгчдийн хурал зарлах бүрэн эрх хяналтын зөвлөлд  шилжинэ.

Хяналтын зөвлөл хувь нийлүүлэгчдийн хурлыг бүрэн эрх шилжсэнээс хойш ажлын 15 хоногийн дотор зарлах үүрэгтэй.

Хувь нийлүүлэгчдийн хурлын чөлөөт цагт компанийн эрх барих байгууллага нь төлөөлөн удирдах зөвлөл байна.Хувьцаат компани нь төлөөлөн удирдах зөвлөлтэй байх бөгөөд хязгаарлагдмал хариуцлагатай  компанийн дүрэмд өөрөөр заагаагүй бол төлөөлөн удирдах зөвлөлгүй байж болно

Гүйцэтгэх удирдлага нь компанийн дүрэм болон төлөөлөн удирдах зөвлөл /байхгүй бол хувь нийлүүлэгчдийн хурал/-тэй байгуулсан гэрээнд заасан эрх хэмжээний дотор компанийн өдөр тутмын үйл ажиллагааг удирдан зохион байгуулна

Компанийг хувь нийлүүлэгчдийн хурлын шийдвэрээр нийлэх, нэгдэх, хуваах, тусгаарлах, өөрчлөх гэсэн хэлбэрээр өөрчлөн байгуулж болдог. Эдгээр нь тодорхой төрлийн эрх зүйн харилцааг үүсгэж, өөрчилж дуусгавар болгодог хууль зүйн факт юм. Компанийг өөрчлөн байгуулах үед хувьцаа эзэм шигчдийн хууль ёсны эрх ашгийг хамгаалахад чиглэгдсэн нэг зүйл бол өөрчлөн байгуулагдаж байгаа компанийн саналын эрхтэй хувь нийлүүлэгч нь өөрчлөн байгуулахын эсрэг саналтай байсан, эсхүл санал хураалтад оролцоогүй бол өөрийн эзэмшиж байсан хувьцааг компанид эргүүлэн худалдаж авахыг шаардах эрхтэй байдгаар илэрнэ.

1.Компаниуд нийлэх: Хоёр буюу хэд хэдэн компанийн үйл ажиллагааг зогсоож тэдний эрх, үүрэг, хариуцлагыг шинээр буй болсон  компанид  шилжүүлэхийг компаниуд нийлэх гэнэ. Компаниуд нийлсэн тохиолдолд тэдгээрийн үйл ажиллагаа дуусгавар болж шинээр өөр нэг компани бий болдгоороо онцлогтой. Нийлж байгаа компаниуд хувь нийлүүлэгчид тус тусдаа хуралдах бөгөөд хурлаар компаниуд нийлэх тухай

Шийдвэр гэрээг гаргана. Харин компаниуд нийлсэнээр шинээр бий болсон компанийн хувь нийлүүлэгчдийн хуралдах хугацаа, товыг гэрээндээ заахаас гадна энэ хурлаар компаний дүрмийг баталдаг.

2.Компани нэгдэх: Компанийн үйл ажиллагааг зогсоож, түүний эрх, үүрэг, хариуцлагыг өөр компанид шилжүүлэхийг компани нэгдэх гэнэ.Компани нэгдэх ажиллагаанд нэгдсэн, нэгтгэсэн гэх хоёр субъект оролцох бөгөөд шинээр шинээр компани бий болдоггүй, харин нэгдсэн компанийн  үйл ажиллагаа нь дуусгавар болж эрх үүрэг нь нэгтгэсэн компанид шилждэг зэргээрээ нийлэхээс ялгагддаг онцлогтой.

Компанийг нэгдэх замаар өөрчлөн байгуулах тухай шийдвэрийг хувь нийлүүлэгчдийн хуралд оролцож байгаа саналын эрхтэй хувь нийлүүлэгчдийн дийлэнх олнхоор гаргадаг. Нэгдэж байгаа компанийн нийт энгийн хувьцааны 75-с илүү хувийг эзэмшиж байгаа бөгөөд нэгдсэнээр компанийн дүрэмд өөрчлөлт орох шаардлагагүй гэж үзсэн тохиолдолд нэгтгэж байгаа компанийн төлөөлөн удирдах зөвлөлийн хурлаар нэгдэх тухай шийдвэр гаргаж, нэгдэх журмыг баталж болно.

3.Компанийг хуваах: Компанийн үйл ажиллагааг зогсоож, түүний эрх, үүргийг шинээр үүсэх компаниудад бүрэн шилжүүлэхийг компанийг хуваах гэнэ. Компанийг хуваах тухай шийдвэрт өөрөөр заагаагүй бол хуваагдаж байгаа компаний энгийн хувьцаа эзэмшигчид нь компанийн хөрөнгийн хуваагдсан хэмжээтэй хувь тэнцүүлэн шинээр буй болсон компани тус бүрийн энгийн хувьцааны эзэмшигч болно. Шинээр байгуулагдсан компанийн хувь нийлүүлэгчдийн хурлаар компанийн дүрмийг баталж, хэрэв төлөөлөн удирдах зөвлөлтэй байхаар шийдвэрлэсэн бол түүний гишүүдийг сонгодог. Компанийг хуваах тухай гэрээгээр талууд тохиролцоогүй бол шинээр үүссэн компани бүр бусад компанийхаа өмнөөс  давхар хариуцлага хүлээнэ. Давхар хариуцлага гэж юу болох талаар иргэний хууль болон бусад хууль тогтоомжид заалт байхгүй. Иймд давхар хариуцлага гэдгийг хуваагдсан компаниудын хүлээх хамтын хариуцлага гэж  ойлгож болно. Гэхдээ хамтын хариуцлага нь зөвхөн компанийг хуваах өмнөх ажиллагааны эрх, үүрэгтэй холбоотой үүсдэг болохоос хуваагдсан компани болгон нэг нэгнийхээ өмнөөс хариуцлага хүлээнэ гэж ойлгож болохгүй.

4.Компанийг тусгаарлах:Компаний үйл ажиллагааг зогсоохгүйгээр түүний зарим хөрөнгө, эрхийг шинээр байгуулагдсан компанид шилжүүлэхийг тусгаарлах гэнэ. Компанийг тусгаарлах замаар өөрчлөн байгуулахад байгуулагдаж байгаа компани нь шинээр  бйагуулагдсан компаний хувьцаа эзэмшигч болно. Иймд тусгаарлагдсан компани үндсэн компаниас үүсмэл байдаг. Шинээр байгуулагдсан компанийн хувь хувь нийлүүлэгчдийн хурал нь энэ байгулагдсан компаний дүрмийг баталж, хэрэв төлөөлөн удирдах зөвлөл байхаар шийдвэрлэсэн бол түүний гишүүнийг сонгодог. Компанийг тусгаарлахад өөрчлөн байгуулагдаж байгаа компаний өмнөөс түүний өрийг шинээр бий болж байгаа компаниар төлүүлэхийг балансаар тогтоож болно.

5.Компанийг өөрчлөх:ХК нь ХХК болох замаар өөрчлөгдөж болно ингэж  өөрчлөх төслийг компанийг төлөөлөн удирдах зөвлөл байхгүй бол гүйцэтгэх удирдлага боловсрол хувь нийлүүлэгчдийн хуралд оруулан уг асуудлаа саналын эрхтэй хуралд оролцогчдийн олонхоор шийдвэрлэдэг. Компанийг өөрчлөхөд түүний эрх, үүрэг шинээр бий болж буй компанид шилжинэ. Шаардлагатай гэж үзсэн тохиолдолд өөрчлөлтөөр үүссэн компаний хувь нийлүүлэгчдийн хурлыг хуульд заасан журмын дагуу зарлан хуралдуулж компаний дүрэм, удирдах байгууллагыг шинэчлэн баталж болох бөгөөд үүнийг компанийг өөрчлөх төсөлд зааж өгөх шаардлагатай. Компанийг өөрчлөгдөх тохиолдолд холбогдох өөрчлөлтийг компаний оноосон нэр болон дүрэмд тусгадаг.

Компани нь бизнесийн эрх зүйн хамгийн голлох субьект буюу бизнесийг өргөн хүрээнд хийх боломжийг олгодог хуулийн этгээд юм. Компанийг МУ-д хууль ёсоор оршин суугаа хүн бүр үүсгэн байгуулж болох ба компанийн үйл ажиллагаа бизнес эрхлэх зорилгоор хуулиар хориглосноос бусад ямар ч түвшинд хэрэгжиж болно.